اینجانب طه محبعلی ، مدیر عامل شرکت هنر توسعه و ارتباطات شایگان به خاطر علاقه ای که به زادگاهم ، شهرستان تفرش ، دارم لازم دانستم تا در این خصوص ، اطلاعاتی را در این بخش به اشتراک بگذارم.

ما چه کمکی به شما میتوانیم بکنیم؟؟؟ کلیک کنید تا با خدمات ما آشنا شوید’

درباره تفرش

شهرستان تفرش نیز با برخورداری از چشم اندازهای طبیعی ویژه، طبیعت بكر، محیط زیبا، ویژگی های خاص اقلیمی ، داشتن مفاخر و دانشمندان، آثار تاریخی فراوان و جاذبه های گردشگری متنوع خود می تواند انتظارات هر گردشگری را بر آورده سازد.
آب و هوای مطلوب ، تنوع زیستی در روستاها ، بناهای تاریخی، تفرجگاه های بی نظیر، شهرستان تفرش را به قطب گردشگری استان مركزی در كشور تبدیل كرده است.
مسجد جامع ششناو تفرش، آرامگاه پروفسورمحمود حسابی پدرعلم فیزیك ایران، مرقد امامزاده محمد (ع ) ، آب معدنی چشمه گراو، كوه باران ، غارها و تفرجگاههای طبیعی ازجمله جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شهرستان تفرش هستند.
مناطق روستایی كوهستانی و جنگلی شهرستان تفرش نیز با دارا بودن آب وهوای مطلوب و چشم اندازها و مناظرطبیعی، محیطی راحت و فرح بخش برای گردشگران داخلی و خارجی هستند.
جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شهرستان تفرش هم زمان با فرا رسیدن فصول بهار و تابستان ، گردشگران شهرستانهای قم ، ساوه ،اراك، تهران و استان های دیگر را به مسافرت به این منطقه ترغیب می كند.
یكی از انواع گردشگری كه روز به روز طرفداران بیشتری در شهرستان تفرش پیدا می كند، گردشگری روستایی است و به نظر می‏رسد روستاها در آینده به یكی از مهم‏ترین مقاصد گردشگران تبدیل شوند.
روستاهای خوش آب و هوا و سرسبز شهرستان تفرش در روزهای پایانی هفته میزبان گردشگران شهرستان ها و استان های مجاوراست.

تاریخچه و پیشینه فرهنگی تفرش

پیشینه

محدوده فعلی تفرش جز متصرفات مادها، هخامنشیان و اشکانیان بوده از دوره ساسانیان قبور حوض گونه زرتشتیان و بعضی قلاع به یادمانده‌است و بعد از آن در زمان طاهریان و صفاریان و سامانیان و آل بویه و غزنویان نیز با وجود عدم وجود آثار، جزو متصرفات آن به شمار می‌رفته در دورهٔ ساسانیان جزئی از حصهٔ قباد بوده‏است. در دورهٔ خلافت عمر و همزمان با فتح اصفهان، کاشان و قم شهر تفرش نیز گشوده می‏شود. اما تا سالیان بعد، عدهٔ زرتشتیان در تفرش بسیار بوده‏اند. در دوره سلجوقیان نام تفرش به صورت طبرس رواج پیدا کرده وبرخی از بزرگان و علما خود رابه آن منسوب و مقلب نموده‌اند به طور مثال کنیه طبرسی ویژه رجال شیعه بوده و مورد اصلی آن نیز کتب امامیه است و این انتساب با این که از عدد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند، مشخص کننده نفوذ امامیه در تفرش و رواج آن از دیرباز است. پس از رحلت حضرت معصومه در قم و تبدیل شدن قم به یکی از مراکز مهم شیعه، تشیع به تفرش راه می‏یابد. چنان‏که حمدالله مستوفی در سدهٔ هشتم، آن را شهری شیعه ‏نشین معرفی می‏کند.
در دوره خوارزمشاه تفرش دهستان در محدوده اقلیم عراق عجم (اراک)بوده‌است و در فاصله سال‌های ۷۴۰-۸۳۸ در حدود متصرفات آل جلایر محسوب می‌شده‌است. از مغولان و تیموریان هیچ اثری در تفرش دیده نمی‌شود در اوایل دورهٔ صفویه تفرش از شکارگاه‏های سلطنتی شاهان صفوی شمرده می‏شده‏است. در زمان حکومت شاه عباس اول عده‏ای از سادات تفرش به دربار صفوی راه‏ یافتند.
این شاخه از سادات که به سبب در دست داشتن مهر حضرت سجاد معروف به میر مُهردار بودند، تا اواخر دورهٔ صفوی و تا زمان شاه سلطان حسین منصب مُهرداری شاهان صفوی را حفظ کردند. تفرش در روزگار صفویه بویژه پادشاهی شاه عباس بزرگ رو به آبادانی نهاده‌است ومردم تفرش با انجام خدمات برجسته در دستگاههای حکومت صفوی نفوذ نمود تفرش در ایام سلطنت افشاریان تا سال ۱۲۱۸ جزو متصرفات ایشان بوده‌است تختگاه زندیان شیراز و خاک تفرش در آن روزگار جزء متصرفات آنان بوده‌است. و در این زمان مکتب خانه‌های متعددی در تفرش تاسیس شده که نوجوانان در آن ه به فراگرفتن مقدمات فارسی و تعلم قرا، می‌پرداخته‌اند در دوران قاجاریه است که مردانی از تفرش در کار سیاست مملکت وارد می‌شوند و در راه خدمت به ایران حتی از بذل جان خود نیز دریغ نمی‌ورزند باز در همین دوره‌است که به سبب توجه پادشاهان قاجار به منطقه روحانیان و علمای مذهب عده‌ای از سادات بنی فاطمه تفرش در دستگاه حکومت رشد کرده تا جایی که به مناصب بزرگ گمارده می‌شوند و یکی از ویژگی‌های دوره قاجاریه گسترش مکتب خانه‌ها و تکثیر و فراوانی میرزاها در تفرش آشتیان و فراهان است ولی روی هم رفته جامعه تفرش در دوره قاجاریه دهقانی ولی غیر متحجر بوده‌است. در دورهٔ قاجاریه تعداد زیادی از اهالی تفرش به سبب سواد و خوش‏خطی به مشاغل دیوانی و منشی‏گری گمارده شدند.
ابن مقفع بنای آن را به «طبرش بن همدان» نسبت داده‌است (قمی، ص ۷۸ـ ۷۹). ظاهراً در دورة ساسانیان جزو حصة قباد، که آن را «خورة قباد» می‌گفتند، بوده‌است؛ چنانکه حسن بن محمد قمی در تاریخ قم (ص ۹۱) به تپه‌ای در قم مشرف بر تفرش به نام «تلّمآستر»، که یکی از سیزده تفریحگاه «مملکت قباد» بوده، اشاره کرده‌است. ظاهراً در دورة خلافت عمربن خطاب (۱۳ـ۲۳) هم زمان با فتح قم و اصفهان و کاشان، تفرش نیز فتح شد (رجوع کنید به بلاذری، ص ۳۰۵ـ۳۰۶). در قرن دوم تفرش یکی از رستاقهای قم بود (رجوع کنید به قمی، ص ۲۶۳).
در زمان هارون الرشید (۱۷۰ـ۱۹۳) سلمة بن سلمه همدانی رستاق تفرش و مزارع آن را به مهاجران عرب اشعری واگذار کرد (همان، ص ۲۶۳). در قرن سوم، یعقوبی (همانجا) نیز تفرش را یکی از رستاقهای قم ضبط کرده‌است. پس از رحلت حضرت معصومه در ۲۰۱، قم به یکی از مراکز مهم شیعه تبدیل شد و مذهب شیعه از آنجا به ناحیة تفرش راه یافت. به نوشتة راوندی (ص ۳۹۵)، تفرش و آوه (آبه) و قم و کاشان در دوران وی، قرن ششم، از مکانهای رافضیان بوده‌است. در قرن هشتم، حمداللّه مستوفی (ص ۶۸) آن را ولایتی با سیزده دیه، هوای معتدل، غله، میوه و شش هزار دینار حقوق دیوانی خوانده و اهالی تفرش را شیعه و فم و طرخوران را از روستاهای بزرگ آن ذکر کرده‌است. از این دوره دستِکم تا قرن دهم مطلب چندانی در بارة تفرش دیده نشده‌است.
ظاهراً تفرش در دورة صفوی و حتی پس از آن برای شکار موقعیت مطلوبی داشته و از شکارگاههای شاه اسماعیل اول محسوب میشده ‌است.در دورة صفوی، بویژه در زمان حکومت شاه عباس اول، تفرش آباد شد و بزرگان آن توانستند به دربار راه یابند. در اوایل قرن یازدهم، امین احمد رازی تفرش را ولایتی در اقلیم چهارم، با آب و هوای معتدل و میوه‌های خوب وصف کرده و نوشته که آب آنجا از چشمه و کاریز تأمین می‌شود.وی در بارة غار گاوخور نیز سخن گفته‌است.

میرزا یحیی سرخوش در دورة ناصرالدین شاه قاجار تفرش را ییلاق ممتاز عراق (اراک) خوانده و گفته‌است که خشکبار آن به خارج از کشور صادر می‌شود. وی اهالی آنجارا خوش سیما و صاحب ذوق و هنر و دانش وصف کرده‌است.
اعتمادالسلطنه نیز در همین دوره، به شکارگاه خوبی در حوالی تفرش که در آن ارغالی (قوچ کوهی) و کبک بسیار بوده و نیز به قلعه‌ای در آبادی خرازان و قناتی قدیمی در طرخوران به نام خرزنویه و امامزاده‌ای به نام احمدبن موسی علیه السلام اشاره کرده‌است.

وجه تسمیه

برخی نام شهر تفرش را، به سبب آنکه در سده‌های قبل از اسلام و حتی پس از آن زرتشتیان گبر در آن سکونت داشتند، «گَبْرِش» به معنای «جایگاه آتش» می‌دانند و برخی نیز گفته‌اند که نام آن از نام بانی تفرش، طبرش بن همدان یا به گفتة بعضی آرش کمانگیر گرفته شده‌است. نام تفرش در منابع به صورتهای طیرس، طَبْرَش، طبرس، تبرس، طبرتو، تپرش، تبرش و طفرش آمده‌است. نام تفرش در منابع به شکل‏های تپرش، تبرش، تبرس، طبرس و طفرش آمده‏است.

تقسیمات کشوری

به لحاظ تقسیمات کشوری، تفرش تا قبل از ۱۳۳۶ ش نام یکی از دهستانهای اراک در استان یکم (مرکزی) بود (ایران. وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال، ج ۱، ص ۷۷). در ۱۳۳۶ ش، قسمتی از بخش فراهان به نام «فراهان بالا» از توابع شهرستان اراک، قسمتی از بخش خَلَجستان از توابع شهرستان قم (شامل دهستانهای دستجرد، راهجرد و وَزوا)، شهرستان تفرش را تشکیل دادند. در ۱۳۳۷ ش، دهستان آشتیان یکی از بخشهای شهرستان تفرش شد (د. فارسی، ذیل «آشتیان» و «تفرش»). در ۱۳۵۶ ش، آشتیان شهرستانی مستقل، و تفرش شامل بخشهای حومه و فراهان و دهستان رودبار در استان مرکزی شد. در ۱۳۵۸ ش، دَه آبادی از بخش فراهانِ تفرش جدا و جزو بخش مرکزی شهرستان آشتیان گردید (سیفی فمی تفرشی، ص ۴۶ـ۴۷). در ۱۳۶۶ ش، در شهرستان تفرش چهار دهستان (بازرجان، فِشْک، رودبار، فرمهین) ایجاد شد. در ۱۳۶۹ ش، این شهرستان مشتمل بود بر بخش مرکزی به مرکزیت شهر تفرش شامل دهستانهای بازرجان و رودبار، و بخش فراهان به مرکزیت آبادی فرمهین شامل دهستانهای فرمهین و فشک (ایران. قوانین و احکام، ص ۷۲۸، ۸۱۶). در تقسیمات کشوری ۱۳۷۴ ش، دهستانهای خرازان و کوه پناه نیز جزو این شهرستان ذکر شدند و تاکنون به همین صورت در تقسیمات کشوری باقی‌مانده‌اند.

نامداران

به نقل از اسناد و مدارک موجود و دست‌نوشته‌ها و میراث به‌جامانده، تفرش خاستگاه اندیشمندان، کاتبان و بزرگان بسیاری بوده‌است. تفرش به داشتن میرزاها و افراد باسواد معروف بوده و هنر خوش‌نویسی و منشی‌گری در آن رواج زیادی داشته‌است. در دورهٔ قاجار خط و سیاق‌نویسی را منحصر مردم این ولایت دانسته‌اند که میرزا و منشی به سراسر ایران به‌ویژه تهران و تبریز گسیل می‌داشتند.
نظامی گنجوی را به استناد اشعارش متولد روستای تا در تفرش می‏دانند. نظامی خود می‏سراید:
زمانیست در خاک گنجه گمم / ولی از قهستان شهر قمم**** به تفرش دهی هست تا نامِ او/ نـــظامــی از آنـــجا شــده نامجو

شیخ بهایی نیز در اشعار خود به‏این انتساب اشاره و شهادت می‌دهد:
ز اهل تفرش است آن گوهر پاک|ولی در گنجه چون گنج است در خاک

لطفعلی آذر بیگدلی نیز درمقدمه یوسف وزلیخای خود گفته‌است:
دگرسرودیار قم نظامی کزو ملک سخن دارد تمامی ** زخاک تفرش است آن گوهر پاک ولی در گنجه مدفونست در خاک

دیگر نامداران:
•   نبوی تفرشی
•   نظامی شاعر و داستان‌سرای پارسی‌گوی سدهٔ شش خورشیدی
•   شیخ طبرسی، فقیه و مفسر قرآن سدهٔ پنج و شش خورشیدی
•   میرعلام تفرشی عالم برجسته وجلیل القدرشرعیات مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه از شاگردان مقدس اردبیلی
•   میر فیض الله عبدالقاهر حسینی تفرشی عالم برجسته وجلیل القدرعقلیات مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه از شاگردان مقدس اردبیلی
•   اسماعیل خان لشکر نویس تفرشی معروف به دبیر، استاد بی نظیر تاریخ و صاحب کتاب نُخَبتُه التواریخ
•   میرزا مهدی بدایع نگار، دولتمرد و ادیب دورة قاجار؛
•   عبدالحسین هژیر، سیاست‌مدار و نخست وزیر ایران از خرداد ۱۳۲۷ تا آبان ۱۳۲۷
•   عبدالله دوامی، موسیقی‏دان و استاد تصنیف
•   حسینعلی نکیسا، و ردیفدان خوانندهٔ عصر قاجار و پهلوی
•   مؤذن تفرشی
•   ابوالقاسم سحاب
•   محمد قاسم سحاب عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری تفرش
•   محمود حسابی، فیزیکدان و بنیان‏گذار دانش فیزیک نوین در ایران
•   عباس سحاب، جغرافی‏دان و کارتوگراف، بنیان‏گذار دانش نقشه‌نگاری نوین در ایران
•   احمد پارسا، بنیان‏گذار دانش گیاه‌شناسی در ایران
•   ابوالقاسم بهرامی، بنیان‏گذار دانش میکروب‌شناسی در ایران
•   علیرضا افضلی‌پور، بنیان‏گذار دانشگاه شهید باهنر کرمان
•   فروغ فرخزاد، شاعر معاصر
•    پوران فرخزاد، نویسنده، مترجم، منتقد ادبی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر
•   غلامحسین ابتهاج، سیاست‏مدار و نمایندهٔ مجلس شورای ملی
•   ابوالحسن ابتهاج، مدیر عامل سازمان برنامه و بانک ملی ایران در دههٔ بیست و سی خورشیدی
•   میرزا مهدی بدایع‌نگار، دولت‏مرد و ادیب دورهٔ قاجاریه
•   مظاهر مصفا، استاد دانشگاه، شاعر و مصحح نسخ خطی
•   آیت‌الله سید محمود میرسپاسی نماینده آیت‌الله سید محمد گلپایگانی مرجع تقلید، در تفرش.
•   حسنعلی منصور، نخست وزیر پهلوی
هنرمندان مشهور تفرش
•   مهران مدیری، بازیگر و کارگردان
•   علی مصفا، بازیگر و کارگردان
•   مرتضی احمدی، بازیگر
•   اسماعیل میرفخرایی، مجری تلویزیون
•   علی منظوری حقیقی، خوشنویس
•   عباس منظوری، خوشنویس
•   علیرضا اسدی، خواننده
•   مسلم مرتضایی، بدلکار
•   نیکی کریمی،بازیگر و . . .

آثار تاریخی

•   مقبره میرعلام تفرشی و اسماعیل خان لشکر نویس تفرشی در قبرستان قدیمی بنام سماق بنه درمحله استادیوم مربوط به قرن یازدهم هجری واواخر دوران صفویه
•   بقعهٔ ابوالعلی مهدی بن محمد از نوادگان جعفر صادق (دورهٔ ایلخانی)
•   بقعهٔ امام‏زاده محمد از نوادگان جعفر صادق (دورهٔ خوارزمشاهیان)
•   مسجد جامع ششناو (دورهٔ سلجوقی)که یکی از قدیمترین مساجد تفرش است و مقصوره و شبستان و ایوان و صحن دارد و به سبب داشتن کاریزی قدیمی در صحن مسجد، که آب آن از طریق شش ناودان توزیع می‌شده، ششناو خوانده شده‌است. مقصورة ششناو، گنبدی به شکل کلاهخود متعلق به دورة سلجوقی دارد. به روایتی این مقصوره بر روی قبر محمد محدّث، از صحابة امام حسن عسکری علیه السلام، ساخته شده‌است. در سمت شمالی مقصوره، ایوانی متعلق به دورة صفوی دیده می‌شود (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۴۸، ص ۴۲؛ سیفی فمی تفرشی، ص ۹۲ـ ۹۵، ۱۰۰، تصاویر بین ص ۱۲۰ـ۱۲۱، ۲۰۰).
•   بقعهٔ شاهزاده احمد و بقعهٔ امام‏زاده قاسم (دورهٔ صفویه)
•   مسجدجامع فَم در مرکز شهر تفرش
•   بقعهٔ آقامؤمن تفرشی (داعی انجدانی)، حکیم و عارف و شاعر سدهٔ یازدهم و دوازدهم
•   تکیهٔ زاغرم (دورهٔ قاجار)
•   ویرانه‌های برج آقابیک در بازرجان
•   قلعة مراد سلطان متعلق به دورة زندیه در بازرجان
•   بقایای قبرهای قدیمی با سنگ قبرهای سفالی در آبادی کبوران (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۴۸، ص ۴۲، ۱۳۹؛ سیفی فمی تفرشی، ص ۱۵)
•   آب انبار بلور (دورهٔ قاجار)
•   خانهٔ میرفخرایی (دورهٔ قاجار)
•   خانهٔ ضیایی (دورهٔ قاجار)
•   خانه و محل تولد محمود حسابی
•   قلعه باغکه (دوره قاجار)
از دوران پیش از اسلام نیز یادگارهایی در منطقهٔ تفرش به جا مانده‌است، از جمله: از قلعه‌های گبری، سنگ‏نگاره‌هایی در مناطقی از نقاط بیابانی تفرش و گورهای نشسته بر فراز روستای کبوران (گبران). از دیگر بناهای باستانی تفرش، آتشکده‏ای است که بر فراز روستای کبوران جای گرفته و به چهار طاقی معروف است[نیازمند منبع].
زیارتگاه‌های تفرش
•   امامزاده احمد، از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام، متعلق به سدة نهم در آبادی کوهین ایوان
•   بقعة ابوالعلی مهدی بن محمد، از نوادگان امام جعفرصادق علیه السلام
•   امامزاده محمد، فرزند امام جعفرصادق علیه السلام، متعلق به دورة خوارزمشاهیان
•   امامزاده بی بی خاتون در آبادی فَرَسْمانه
•   امامزاده بی بی / بی بی ستین در طرخوران / ترخوران
•   مقبرة عُزَیْر نبی، متعلق به ۹۵۷ در آبادی دینجرد/ دینگرد؛
صنایع دستی
صنایع دستی تفرش شامل دست بافت های سنتی (قالیبافی،گلیم بافی)، رودوزی های سنتی (تفرشی دوزی یا درویشی دوزی)، آثار چوبی (منبت کاری،معرق)،آثار فلزی (مسگری،سفیدگری)و آینه کاری است.

خصوصیات جغرافیایی

کوههای تفرش
از کوههای مهم آن، کوه گُوجِه (بلندترین قله ح ۱۴۱، ۳ متر)، کوه دوقلو دو بَرادران (بلندترین قله ح ۹۲۱، ۲ متر) و قرِه گُوزیل قَرِلان (بلندترین قله ح ۴۲۰، ۲ متر) است (جعفری، ج ۱، ص ۲۵۸، ۴۰۱، ۴۸۲). در این شهرستان غارهایی وجود دارد، از جمله: گاوخور/ گاوخُل (خل در اصطلاح محلی: سوراخ)، علی خورنده، و اَمْجَک.
کوههای قشلاق (ارتفاع ح ۳۶۲، ۲ متر) و گندم کوه (ارتفاع ح ۱۵۶، ۲ متر) از شمال و منار (ارتفاع ح ۲۳۷، ۲ متر) و نقره کمر (ارتفاع ح ۳۷۹، ۳ متر) از جنوب شرقی شهر را احاطه کرده‌اند؛ ازینرو تفرش را «چال تفرش» هم خوانده‌اند (سیفی فمی تفرشی، ص ۵۰).
درقسمت شمال شهر تفرش قله گندم کوه واقع شده‌است این کوه مخروطی شکل۲۱۵۶متر ارتفاع داردوتقریبا از تمام نقاط شهر قابل رویت می‌باشدوبنا به گفته قدیمی هابه این علت گندم کوه نامیده می‌شود که اگر ازفراز گردنه خرازان به این کوه وتپه مجاور آن نگاه کنیدمشاهده می‌کنید که کوه گندم کوه مانند یک خرمن بزرگ گندم است وتپه‌های مجاور آن مانند انبوهی از خرمن وگندم‌های کوبیده نشده‌است
دیگر کوههای معروف: دیمنار، کوه دایره‌ای علی خورنده که دو غار علی خورنده و گاوخور در آن است و این کوه دایره‌ای زیبا نماد شهر است که از همه جای شهر قابل رویت است.

رودخانه‌های تفرش
رودهای مهم این شهرستان عبارت اند از: آبْکَمَر که از ارتفاعات جنوبی تفرش سرچشمه می‌گیرد و در حدود ۲۳ کیلومتری شمال غربی شهر تفرش به رود قَره چای می‌پیوندد؛ فرمهین که از دهستان رودبار سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری بخشهایی از اراضی شهرستان، به کویر میقان می‌ریزد؛ قَره چای که بخشهایی از اراضی شمالی شهرستان را آبیاری می‌کند و سپس به دریاچة نمکِ قم می‌ریزد (جعفری، ج ۲، ص ۸۷، ۳۲۹ـ۳۳۱؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۴۸، ص ۴۱). رود آب کمر در شهر جریان دارد. آب و هوای شهر نسبتاً سرد و خشک است. حداکثر دمای آن ْ۳۲ در تابستانها و حداقل آن ْ۱۵- در زمستانها و میانگین بارش سالانة آنجا حدود ۲۶۰ میلیمتر است.

پوشش گیاهی تفرش
در بیابانهای مستعد و استثنایی این منطقه نیز گیاهان متنوع وحشی و دارویی بسیار رشد می‌کند. همچنین گیاهانی نظیر زیتون و زعفران که در دوآب وهوای متفاوت رشد می‌کنند، هر دو در تفرش کشت می‌شوند. یکی دیگر از نامهایی که تفرش به آن معروف است «شهر گردو و بادام» است. علت خوب بودن این دو محصول در این منطقه، وجود درصد کمی آهک در خاک منطقه‌است. بزرگ‌ترین درخت گردو با محیط ۶ متر و قطر ۱٫۹ متر در روستای دلارام (طراران) قرار دارد و سالانه پانزده هزار عدد گردو می‌دهد. باتوجه به محصوربودن شهرستان تفرش درمیان کوههای فلات مرکزی ایران کوه‌های تفرش نیز از ابتدای فصل بهارشاهد رویش انواع گونه‌های گیاهی که برخی از آنها خوردنی وبرخی دیگر دارای خواص طبی می‌باشند درفصل بهار در کوههای تفرش انواع گیاهان مانند:آویشن-ریواس –بالامبو(باریجه) کنگر –موسیر- گون کتیرا ودهها گونه ارزشمنددیگرمی‌روید که دراین فصل برخی از اهالی تفرش به کوهها رفته وضمن کوهنوردی وتفریح به چیدن این گیاهان نیز می‌پردازند دربهاردوگونه ریواس وبالامبو بیشتر مورد توجه می‌باشندکه برای برخی نیز جنبه اقتصادی وفروش آن دربازار رانیز داردگه البته گیاه بالامبو حفاظت شده وچیدن آن محدودیت بسیاری دارد. همچنین گل خطمی، شیرین بیان، گل بابونه، خاکشیر، کاسنی، شاتره رویش فراوان دارد.

حیات وحش
گرگ، روباه، جوجه تیغی، خرگوش، بز کوهی، کبک، قرقاول و قرقی از حیوانات وحشی است که در این منطقه دیده می‌شود. در گذشته‌های دور دارای آهو و پلنگ هم بوده که نسل آن به دلیل شکار منقرض شده‌است..[۹]
آب معدنی
یکی از جاذبه‌های طبیعی تفرش آب معدنی «چشمه گراو» است. این چشمه به فاصله ۵ کیلومتری تفرش میان دو روستای کبوران و طراران واقع گردیده و دسترسی به آن آسان است. آب آن معدنی و دارای خواص درمانی است.
آبیاری
سیستم آبیاری و هدایت آب، از دیرباز در این شهر به صورت قنات و آب انبار بوده و ویرآبهای متعددی با توانایی مهندسی بالا، جهت مصارف شرب یا کشاورزی ساخته شده‌است.
در سال ۱۳۸۵ خورشیدی شهر تفرش ۵۰۵۰ فقره انشعاب آب و ۳۸۰۰ فقره انشعاب فاضلاب، یک باب تصفیه‌خانه فاضلاب با ظرفیت تصفیه ۲۰ لیتر در ثانیه داشت.[۱۰]
معادن
این شهرستان، معادن گچ، سنگ ساختمانی، خاک نسوز، سنگ تراورتن و سنگ آهک دارد. صنایع آن عبارت اند از: کارگاههای یخ سازی، ریخته گری، پِرِس کاری، مبل سازی، گونی بافی، موزاییک سازی و آسفالت سازی (همان، ج ۴۸، ص ۴۱ـ۴۲).
راهها و حمل و نقل
شهر تفرش با راه اصلی به اراک و باجادة سراسری تهران ـ اصفهان، از طریق شهر دستجرد (در استان قم) و دلیجان، به مرکز استانِ اصفهان مرتبط می‌شود. تفرش در ۱۳۳۳ ش به شهر تبدیل شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی. دفتر تقسیمات کشوری، ۱۳۸۰، ص ۸۱). در سرشماری ۱۳۷۵ ش، جمعیت آن ۵۵۵، ۱۲ تن ذکر شده‌است.